Besim Can Zırh: “60 Yıllık Konukluğun Tanığı: Berlin”

Kayıt için lütfen bu bağlantıyı takip edin: https://forms.gle/nqYC9dpVPYfA3xZ19

“Buradayken Kreuzberg’den iki defa da pastırma almadım değil. Köklerini bulabiliyorsun Berlin’de.”
(Demir Özlü, Berlin Güncesi – 1989 İlk Baharı, 1991, s. 106)

“Çünkü Berlin, Almanya’da Türk nüfusun en yoğun olduğu kent. Kreuzberg için, haklı olarak, bir Lahmacun Cumhuriyeti diyenler de var. Berlin’de günlük yaşamı, hadi hiç sevmediğim moda bir deyim kullanayım, ‘idame ettirmek’ için Türkçe yetiyor.”
(Nedim Gürsel – Çıplak Berlin, 2006, s. 72).

Başlıktaki “konukluk” lafzı; uzun ve katmanlı bu serüvende göçmenlerin, göç kökenlilerin, aşkın göçmenlerin, göç-sonrası dönem göçebelerinin iki aradalıklarına işaretle aidiyetlerine ya da uyum sağlama kapasitelerine dair süregiden çekişmeli sorgulamalara örtük bir gönderme olarak değil, Füruzan’ın ayrıksı romanı Berlin’in Nar Çiçeği’nin (1988) hemen ilk sayfasında geçen “Bu kez de konukluğunu tanıksız atlatmıştı” cümlesine bir selam olarak okunmalı. Bayan Lemmer’ın yaşadığı apartmana taşınan ilk göçmen aile olan Korkmazlara yaptığı ziyaretleri diğer komşularından gizlemeye çabaladığı günlerine dair kurulmuş bir cümledir bu. Bayan Lemmer’in gelin geldiği ve yıkıntılar arasında ömrünü geçirdiği Berlin’e duyduğu uzaklıkla genç göçmen ailenin bu kentte olan yabancılığı arasında garip bir yakınlık kuran ve böylece bu konukluğa tanıklık eden romanın edebiyat tartışmalarında pek bir yankısı olamadığını da ayrıca not etmek isterim. Buna karşın Demir Özlü (Berlin’de Sanrı – 1987, Berlin Güncesi 1989 İlkbaharı – 1991) ve Nedim Gürsel’in (Çıplak Berlin – 2006) Berlin’e konukluklarına dair anlatılarında ise göçmenlerin gölgesi görünmez. Doktora çalışmam için 2009 yılında altı ay bulunduğum fakat öncesinde ve sonrasında birçok defa ziyaret ettiğim Berlin’in penceresinden bakarak bana tuhaf gözüken bu mesafe üzerine düşünmeyi amaçlıyorum konuşmamda. Bu düşüncenin genel çerçevesi göçle (hareketle) inşa edilen mekâna, bu mekâna dair aidiyetlere ve bu mekânın sakini olmayanların konukluklarına dair olacak. Nasıl sesleniyordu Hüseyin Kuzu, senaryosunu yazdığı Polizei (1988) filminde Ali Ekber’in (Kemal Sunal) ağzından: “Burası Alamanya değil Berlinistan.”